تعریف دیه و جایگاه آن در قانون
دیه، به‌عنوان یکی از مفاهیم مهم در فقه اسلامی و قوانین کیفری ایران، به معنای مقدار معین مالی است که به دلیل جنایت غیرعمدی یا در مواردی که قصاص امکان‌پذیر نیست، تعیین می‌شود. مطابق ماده ۴۴۵ قانون مجازات اسلامی، دیه برای جبران خسارت‌های وارده به نفس، عضو یا منافع انسان اعمال می‌شود.
شرایط تعیین دیه
- جنایات عمدی غیر قابل قصاص: مواردی که بنا به دلایلی، قصاص عملی نمی‌شود؛ به‌عنوان‌مثال، توافق خانواده مقتول با قاتل برای پرداخت دیه به جای اجرای قصاص.
- جرایم غیرعمدی: شامل شبه عمد یا خطای محض که در این موارد مرتکب با پرداخت دیه مجازات می‌شود.
انواع دیه
1. دیه قتل
- معادل دیه کامل یک انسان است.
- میزان دیه هر سال توسط قوه قضاییه تعیین می‌شود.
- تفاوت در میزان دیه زن و مرد در این بخش لحاظ می‌شود.
2. دیه اعضای بدن
- اگر از عضوی فقط یک عدد در بدن وجود داشته باشد، از بین بردن آن دیه کامل دارد.
- در صورت وجود دو عدد از یک عضو (مثل چشم)، از بین بردن یکی نصف دیه کامل و هر دو دیه کامل خواهد داشت.
3. دیه منافع اعضا
در صورتی که شخصی مرتکب جنایتی بر دیگری شود که به موجب آن فرد برخی از حواس خود را از دست بدهد، باید دیه منافع آن عضو را بپردازد. مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه منافع شامل مواردی همچون:
- دیه عقل
- دیه شنوایی
- دیه بینایی
- دیه بویایی
- دیه صوت و گویایی
4. دیه جراحات
در صورتی که شخص مرتکب جنایتی بر دیگری شود و به موجب آن جراحتی بوجود آید، باید دیه جراحات وارده را بپردازد. میزان این دیه به نسبت میزان جراحت و بنا به تشخیص پزشکی قانونی مشخص خواهد شد. مصادیق آن شامل:
- دیه خراش
- کبودی
- تورم
